Ayon sa isang kumpidensyal na ulat ng International Atomic Energy Agency (IAEA), walang nakamit na progreso ang mga pandaigdigang pagsisikap na subaybayan ang nuclear program ng Iran sa kabila ng mga pangako mula sa Tehran.
Hiniling ni IAEA Director General Rafael Grossi na “makipagtulungan sa ahensya nang matiyaga at sustenido tungo sa pagtupad ng mga pangako,” sabi ng ahensya sa hindi pa nailalabas na ulat, ayon sa AFP.
Lumabas ang ulat habang hindi pa rin tumutupad ang Iran sa pangako nitong muli ring i-activate ang mga surveillance device na in-deactivate noong nakaraang taon. Sa isa pang hindi pa nailalabas na ulat ng IAEA, ipinakita na ang stockpile ng enriched uranium ng bansa ay higit na 18 beses sa limiteng itinakda noong 2015 nuclear deal (JCPOA) sa pagitan ng Tehran at mga world power.
Nahaharap ang IAEA sa mga isyu sa “pag-verify at pangangasiwa” ng programa ng Iran mula nang “magdesisyon ang Iran na huwag nang ipatupad ang mga nuclear-related na pangako nito sa ilalim ng JCPOA,” sabi ng ahensya sa isa sa mga ulat, ayon sa CBS News na nakakuha ng kopya ng ulat. Sinabi ng IAEA na pinalala pa ang sitwasyon ng “magdesisyon ang Iran na alisin ang lahat ng surveillance at monitoring equipment ng Ahensya na may kaugnayan sa JCPOA.”
“Muling ipinapakita ng mga ulat ng IAEA Director Generals na inilathala tungkol sa Iran na hindi sumusunod ang Iran sa mga kinakailangan ng pandaigdigang komunidad,” sabi ni Israel’s U.N. Ambassador Gilad Erdan sa CBS News. “Ang pinakamapanganib na rehimen sa mundo ay malapit nang makakuha ng nuclear weapons capabilities at dapat na tinugunan itong malubhang banta ng Security Council noon pa…Dapat tayong kumilos bago maging huli ang lahat.”
Tinukoy sa quarterly ulat ng IAEA, na inaasahang ilalabas sa Sept. 11, na umabot sa 3,795.5 kilogrammes ang kabuuang stockpile ng enriched uranium ng Iran noong Agosto, na 949 kilogrammes na mas mababa kaysa noong Mayo, bagama’t napakataas pa rin ng bilang na iyon kumpara sa limitasyong itinakda noong 2015. Ayon sa kasunduang iyon, limitado lamang ang Iran sa 202.8 kilogramme ng enriched uranium.
Tumaas din ang stockpile ng bansa ng uranium na enriched hanggang 20% at 60% kumpara sa huling ulat, na may 121.6 kilos na enriched hanggang 60%, mula sa 114.1 noong Mayo. Mayroong 535.8 kilos ang Iran ng uranium na enriched hanggang 20%, na mas mataas mula 470.9 noong Mayo.
Sinabi ni Behnam Ben Taleblu, isang senior fellow sa Foundation for Defense of Democracies na nakatutok sa mga isyu sa seguridad at pulitika ng Iran, sa Digital na ang iniulat na pagbaba sa kabuuang enriched uranium ay maaaring hindi palatandaan ng progreso.
“Habang tiyak na tutukoyin ng mga tagapagtanggol ng kasunduan at mga tagapagtaguyod ng diplomasya sa anumang halaga ang mabagal na enrichment pace at pagbaba sa kabuuang stockpile, hindi fundamental na binabago ng mga numero na iyon ang banta. Sa halip, ang pinakamapanganib at mabilis na ma-scale na mga elemento, tulad ng produksyon ng Iran ng 60% highly enriched uranium stockpile, ay talagang lumaki.”
Mukhang kumalma ang tensyon sa pagitan ng Iran at Estados Unidos sa bahagi dahil sa isang inanunsyong kasunduang nakita ang Estados Unidos na ibalik ang $6 bilyon na pondo ng Iran na nakaproseso sa Timog Korea bilang kapalit ng paglaya ng limang bilanggong Amerikano. Sa kabila ng pagkaaga ng tensyon, malamang na hindi na muling magbabalik sa 2015 deal.
Sa ngayon, malamang na hinahangad ng Iran ang mas mahusay na pakikitungo mula sa Washington, ayon kay Taleblu.
“Hindi ito hindi katugma sa nakaraang pag-uugali ng Iran, na madalas na nagpapanggap ng paghina sa bawat quarter upang maiwasan ang pagsaway sa IAEA board of governors. At busog sa hindi tuwirang ginhawa mula sa hostage diplomacy, maaaring sinusubukan ng Tehran na hikayatin ang team Biden na mag-alok ng higit pang ginhawa,” sabi niya. “May pulitikal na incentibo ang Tehran na pababain ang ilang arrow nang hindi binabago ang kabuuan ng nuclear trajectory nito.”